Onlangs is er een motie in de Tweede Kamer besproken om een parlementaire enquête te houden over de gaswinning in Groningen. Een zoethoudertje voor de Groningers die met alle ellende en onrust zitten of kan er wat bereikt worden met dit zware politieke instrument?
Voornaamste reden voor de motie lijkt de behoefte aan het herstel van het vertrouwen in de politiek. Het is echter lastig in te schatten wat de impact zal zijn. Er moet nog een hoop worden uitgewerkt over de vraagstelling, en het lijkt erop dat de enquête pas gaat starten als er een stevig begin is gemaakt met de herstelwerkzaamheden en schadeafhandeling. Het zette mij aan het denken over het hoe en waarom van het bestaan van de parlementaire enquête in het algemeen.
Tot mijn verrassing is dit een veel ouder instrument dan ik dacht, het is al in de grondwet van 1848 opgenomen. In die tijd werd er echter weinig gebruik van gemaakt. Er zijn vooral sinds de aanpassing van de wet in 1977 meerdere enquêtes geweest in korte tijd. De aanpassing van 1977 gaf de commissie meer macht, die onder meer inhield dat getuigen verplicht zijn te getuigen als ze worden gedaagd, en de verhoren worden in het openbaar uitgevoerd. Hierdoor veranderde ook de toon en doelstelling van de enquêtes. Waar in de voorgaande eeuw de enquête vooral gericht was op het blootleggen van maatschappelijke wantoestanden en het aansporen van de regering tot het nemen van maatregelen in de vorm van beleid, wordt het instrument tegenwoordig vaak ingezet om bewindslieden ter verantwoording te roepen wanneer het beleid heeft gefaald.
Ik snap de behoefte om bewindslieden ter verantwoording te kunnen roepen. Ik vraag me echter af of we daar als land het meest mee gediend zijn. Oké, het is fijn voor je gevoel van gerechtigheid als mensen worden aangesproken op hun verantwoordelijkheid bij falend beleid. Maar voorkomen we daar ook echt iets mee voor de toekomst? Ik heb daar mijn twijfels bij. In het geval van de gaswinning bijvoorbeeld? Ik zou willen kijken naar welke maatschappelijke problemen we in de toekomst kunnen voorkomen met de lessen die zijn geleerd. De energietransitie gaat mogelijk betekenen dat we bijvoorbeeld veel meer gebruik van bodemenergie en geothermie gaan maken. Hebben we voldoende in zicht wat de impact daarvan is op onze bodem en ondergrond? Kan dit leiden tot aardbevingen of verzakking van de bodem? Krijgen we over 50 jaar een nieuwe ‘bodembeweging’ maar dan met schade door bodemenergie? Ben benieuwd of dit in de enquête aandacht gaat krijgen.
Deze column is gepubliceerd in ‘Bodemnieuws’ van 7 maart 2019, u vindt het archief hier.
Bron foto: tweedekamer.nl